MKM Tiyatro Birimi’nin ‘Ta’ Oyunu Kürt Tiyatro Festivali’nde

MKM Tiyatro Birimi tarafından Erdal Ceviz’in rejisiyle yeniden yorumlanan Hüseyin Kaytan’ın ‘Ta’ oyununun ilk gösterimi Avrupa’da yapılacak.

Mezopotamya Kültürü Merkezi’nin tiyatro topluluğu Teatra Jiya Nû, Avrupa turnesi için hazırlıklarını tamamladı. Berlin’de yarın başlayacak, Kürt Kültür ve Sanat Akademisi tarafından düzenlenen Kürt Tiyatro Festivali’ne, “Ta” adlı oyunuyla katılacak “Jiyana Nû’, festivalin üçüncü günü sahne alacak.

Erdal Ceviz’in rejisini üstlendiği oyunda dört oyuncu görev alıyor, Feyyaz Duman (Boyacı Göçmen Çocuk), Yıldız Gültekin(Mirl),Nazmi Qırix(Parsek) ve Kemal Ulusoy (Ta).

Hüseyin Kaytan’ın yazdığı oyun ilk kez 1994 yılında yine Teatra Jiyana Nû tarafından sahnelenmişti. Oyunda ana ekseni oluşturan eylem Ta’nın yanılsamaya dayalı bir romantizmle intihara yönelmesidir. Zamanında zorla koparıldığı ülkesine dönmeye karar veren Ta gerçekte darağacı olacak bir gemi inşa etmektedir. Ayyaş Parsek’in dile getirdiği gibi Ta sahte bir Nuh peygamberdir. Nuh’un gemisi tufandan sonra canlıların soylarını sürdürmelerini sağlamıştı. Ta’nın gemisiyle çıkılacak yolun sonu ise bellidir. Ölüm.

Teatra Jiyana Nû bir aydır sürdürdüğü sahne çalışmalarında Ta’yı yeniden yorumladı. Hüseyin Kaytan’ın metniyle karşılaştırıldığında göze çarpan en belirgin yenilikler şunlar: Oyuna Boyacı Göçmen Çocuk figürünün eklenmesi ve bir fahişeyi çağrıştıran özellikler sergileyen Mire’nin bütün sahnelerde boy gösteren ağırlıklı bir role dönüşmüş olması. İlk versiyonundan farklı olarak oyun sonunda Ta intihar etmiyor. Fakat, nihayette yaşanan savaş gerçekliğine dahil olma cesareti gösterememesi, zor ve asimiliyasyonun belirlediği geçmişin vukunun üzerinden atamaması intiharla eşdeğer sayılabilecek çaresiz bir konumlanışa yol açıyor. Buna karşılık, Ta’nın çocukluğuyla örtüşen deneyimlere sahiğ Boyacı Göçmen Çocuk onu ardında bırakıyor ve rotasını terk etmek zorunda kaldığı memleketine çeviriyor. Bu defa galip gelen temsiliyet değil dirençtir.

 Sahne çalışmalarında orijinalinden hayli farklı bir metnin şekillendiği söylenebilir. Fakat bu farklılık bir dönüştürmeden ziyade zenginleştirme işleminin bir sonucu. Boyacı Göçmen Çocuğun diğer oyun kişilerinden farklı olarak kabul etmemesi, düşürülmüşlüğü kader olarak kabul etmemesi zenginleştirme işlemine örnek olarak verilebilir. Orijinal metinde; boyacı göçmen çocuğunkine benzer bir işlevi, sadece Ta’nın hayali, memlekete dönüşü gerçekte olması gerektiği gibi trenle gerçekleştirmiş ve kendini ateşe atmayı göze almış sevgili gösteriyordu.

Üslup bakımından, dramatizasyon yoluyla iç psikolojik deneyimi öne çıkaran bir tarz var. Parsek ve Mirê’nin zaman zaman saldrırganlığa varan alaycılığı Ta’nın paranoya ve özyıkımla biçimlenen tutumuyla yanıt buluyor ve böylece gülünç sahnelerin oluşması engelleniyor. Mizahi yaklaşımın bir yere kadar serbest bırakıldığı bir tek sahne bulunuyor.

Başta Ta olmak üzere, oyun kişilerinin düşürülmüşlüklerini zaman zaman yalın dramatizasyona zaman zaman acı ve dehşetin iç içe geçtiği “patetik” denilebilecek sert bir dışavuruma başvurularak sergileniyor. Ta ile özdeşleşmenin sonucunda, onun acısına katılarak, Ta’nın yaşadığına benzer bir psikolojik bir süreci seyircinin de yaşamasını sağlayarak ne yapmalı sorusuna yanıt aranıyor. Yanıt aşağı yukarı şöyle biçimleniyor: Ta olmak istemiyorsanız, içinizdeki Ta’yı keşfedin ve ondan arının, böylece yeniden doğacaksınız.

Oyunun birinci genel provasını seyrettikten sonra henüz doygunluğa ulaşmamış bir yapıtın ortaya çıktığını saptamak zor değil. Genel prova sonrası özel sohbetlerde öyküyü izlemenin çok kolay olmadığı yapılan eleştiriler arasındaydı. Zengin bicim denemelerine konu olan genel prova gösterisi sonrasında sürdürülecek ayrıntı çalışmalarını ve yapılacak son rötuşlar kuskusuz kolay bir evre olmayacak.

Sağlam ve gelişmeye açık kurgusu, zengin biçim denemeleriyle modern Kürt tiyatrosunun gelişimine önemli bir katkı niteliği taşıyan ‘Ta’ Türkiye seyircisiyle buluşabilirse, post-absürd akımları çağrıştıran, deneysel ve öncü bir tarzı öne çıkardığı belli olan Teatra Jiyana Nû’yu daha yakından takip etmek ve değerlendirmek olanaklı hale gelecektir.